Temeli 1940’lı yıllardaki Turing Machine’lere dayanan yapay zekâ (AI), insanın düşünme yöntemlerini analiz ederek; insana özgü, algılama, düşünme, fikir yürütme, sorun çözme, iletişim kurma, çıkarım yapma ve karar verme gibi insana ait yüksek bilişsel fonksiyonları veya otonom davranışları sergilemesi hedeflenen yapay bir sistemdir.
Yapay zekâ, insan beyninin nasıl düşündüğünü ve bir problemi çözmeye çalışırken insanların nasıl öğrenip karar verdiğini inceleyerek ve daha sonra bu sonuçlara dayanarak karar veren akıllı sistemlerdir. Bu sistem, var olan durumu gözlemleyerek ve bu gözlemi daha önceden belirlenen parametreler doğrultusunda işleyerek çalışmaktadır. Bu sistem insan bilgisine ihtiyaç duymaktadır çünkü karmaşık verilerin kalıplarını tanıması, insan tarafından alınan kararları uygulaması ve insanların tecrübelerinden faydalanması gerekmektedir.
Yapay Zekâ Ne Değildir ?
Yapay zekâ bütün işlerimizi elimizden alacak, insana olan ihtiyacı ortadan kaldıracak, hatta bir gün dünyayı ele geçirip bizi de köle yapacak, bir şey değildir. Yapay zekanın hırsı, cinsiyeti, bilinci, duygusu yoktur. Onu biz programlarız ve tanımladığımız görevlerin dışına çıkamaz.
Karıştırılan Kavramlar
–Makine Öğrenmesi: Diğer yapay zekâ uygulamalarından farklı olarak, bir yandan insan zekâsını taklit ederken, diğer yandan bizim yorumlayıp el ile gireceğimiz kurallara ihtiyaç duymayan algoritmalar bütünüdür. Kendisine sunulan veri kümelerini özümseyerek yapılması istenen görevi öğrenir.
–Derin Öğrenme: Basitçe tanımlamak gerekirse, çok katmanlı yapay sinir ağlarının (İng: “Multi Layer Artificial Neural Networks”) geri yayılım (İng: “backpropagation”) isimli bir algoritma ile eğitilmesine verilen isimdir.
–Yapay Sinir Ağları: Makine öğrenmesinde kullanılan bir tür algoritma taslağıdır. Biyolojik sinir sisteminin çalışma şeklini taklit eder.
Yapay Zekâ Türleri Nelerdir ?
futurism.com’da yayınlanan “Types of AI: From Reactive to Self-Aware” adlı infografik çalışmasına göre türler şöyledir.
1. Salt Tepkisel
Yapay zekânın en basit formudur. Bu yapay zekâ türü etrafında gerçekleşen aksiyonları algılar, anlamlandırır ve harekete geçer. Belleği olmadığı için bilgiyi kaydedemez. Yalnızca tek bir alanda uzmanlaşır.
M’in satrançta Kasparov’u yenen bilgisayarı ve Deep Blue ve insan Go oyuncularını yenen Google’ın AlphaGo’su tek bir alanda uzmanlaşan, salt tepkisel yapay zekâ örneklerindendir.
2. Limitli Hafıza
Kümülatif olarak bilgi birikimine sahiptir. Doğru kararlar vermek ve uygun şekilde tepki vermek için yeterli belleğe ve deneyime sahiptir. Örnek olarak sürücüsüz araçlar, chatbot çeşitleri ve kişisel sanal asistanlar verilebilir.
3. Zihin Teorisi
Etrafındaki insanların hareketlerini, duygularını, davranışlarını ve niyetlerini algılayabilir, sosyal olarak etkileşime girebilirler. Bu tür üzerinde çalışmalar devam etmekte ve yapay zekânın geleceği olarak görülmektedir. Bu türe ‘Star Wars’ isimli filmdeki R2-D2 ve C-3PO robotları ve ‘I, Robot’ filmindeki Sonny örnek verilebilir.
4. Öz Farkındalığı Olan
Kendileri hakkında her şeyi bilirler ve bu sayede kendileri ile ilgili bilgi verebilirler. Zihin teorisinin uzantısı olan bu tür kendi içinde bulundukları durumu fark edebilir, başkalarının hislerini tahmin edebilir ve olaylardan sonuçlar çıkartabilirler.
Bu yapay zekâ türüne ‘Ex Machina’ filmindeki Eva ve ‘WestWorld’ dizisindeki Host Karakterleri örnek olarak verilebilir.
Birkaç Yapay Zekâ Uygulama Alanı
–Önerici Sistemler: Kullanıcıların geçmiş seçimlerine dayanarak yeni içerik önerilmesi. Örneğin, sosyal medyada yeni arkadaş, mağazalarda başka bir ürün, gazetede başka bir haber önerileri.
–Çeviri: Bir dilde ifade edilen cümleyi farklı bir dile çevirmek. Örneğin, Google Translate, Microsoft Tercüman ve Yandex.Çeviri gibi.
–Sinyal İşleme: Ses ve görüntü gibi sinyallerin işlenerek bilgi çıkarımı. Örneğin, yüz ve ses tanıma.
–Regresyon Analizi: Geçmiş verilere dayanılarak bir değişkenin gelecekteki değerinin tahmin edilmesi. Örneğin, ekonomik öngörüler, üretim miktarı öngörüleri.
Güvenlik Sistemlerinde Yapay Zekâ
Yapay zekâ genel olarak, önceden insan tarafından yapılan görevlerin makineler tarafından yapılabilmesini sağlar. Söz konusu güvenlik olduğunda bu teknoloji, yüzlerce hatta binlerce kamera, sensör ve kontrol paneli cihazlarından oluşan bir sistemin türlü tehditleri eş zamanlı ve otomatik olarak tespit edip değerlendirerek güvenlik çalışanlarına can ve malların korunmasına yönelik önlemleri anında almaya fırsat tanır.
Güvenlik kameraları her türlü güvenlik sisteminin gözüdür. Önceden kaydedilen görüntüleri anlamlandırma ve bazı durumların/kişilerin güvenlik tehdidi oluşturup oluşturmadığına karar verme konusunda insana ihtiyaç vardır. Çok sayıda kameradan oluşan sistemler, görüntülerin anlık, manuel olarak incelenmesi ve değerlendirmesi çok zor olduğundan, tehditlere açık hale gelirler. Yapay zeka ise yüzlerce görüntüyü aynı anda izleyip, değerlendirip kimseye zarar gelmeden önce olası tehditleri tespit ediyor ve ekiplerin hemen tedbir alarak tehlikeyi önlemelerini sağlıyor. Yüz tanıma, araç tanıma, kişi sayımı, plaka tanıma alanlarında sıkça kullanılan yapay zeka, bu alanlarda verimi artırıyor.
Örneğin yukarıda videosunu izlediğiniz sistem binlerce saat suçlu görüntüsü izleyerek eğitildikten sonra, görüntülerde suçla ilişkili davranışları tespit ediyor. Bu davranışlar arasında endişeli bir şekilde etrafa bakmak, güvenlik kameralarını aramak ve normalden biraz daha hızlı hareket etmek gibi eylemler bulunuyor.
Bu sistemi raftan alınan bir ürünün cebe ya da bir çantaya atıldığını da algılayabiliyor. Her hareket şüphelilik seviyesine göre değerlendiriliyor. Bir müşteri belirli bir eşiğe ulaştığında sistem video kaydıyla birlikte bir alarm gönderiyor.
Yapay Zekâ Kullanımı Artık Bir Zorunluluk
Güvenliğin her alanında kullanılan yapay zeka, siber güvenlik alanına da katkı sağlıyor. Bankalar, devlet kurumları ve kişisel veri depolayan büyük şirketler de siber saldırılara karşı kendilerini, dolayısıyla bizim kişisel bilgilerimizi korumak için birtakım önlemler alıyor. IEEE ve Syntegrity’nin raporunda kişisel veri güvenliğini sağlamak için yapay zekâ ve makine öğrenmesinin kullanılmasının artık bir zorunluluk haline geldiğinin altı çiziliyor. Bu teknolojiler siber güvenlik sistemlerini güçlendirerek, savunmanın çok daha kapsamlı ve hızlı olmasını sağlıyor.
Kaynakça
stm.com.tr
hikvision.com
ibm.com
evrimagaci.org
